Η ύπουλη απειλή της φωτορρύπανσης

 Μιλώντας για ρύπανση, έχουμε συνηθίσει να εξετάζουμε την ποιότητα του νερού που πίνουμε, του εδάφους στο οποίο καλλιεργούμε την τροφή ή του αέρα που αναπνέουμε, ειδικά στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου του θερμοκηπίου. Όσοι ζούμε στα αστικά κέντρα όμως, βιώνουμε τις συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας σε μια μορφή ρύπανσης ιδιαίτερα ύπουλη, αφού δε …μυρίζει και δεν έχει χρώμα και η οποία μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση και την πνευματική μας διαύγεια, ακόμα και την ποιότητα του βραδινού μας ύπνου.

 Όσο εντυπωσιακή κι αν είναι η εικόνα μιας φωτισμένης πόλης το βράδυ, όσο κι αν τραβάει την προσοχή μας από χιλιόμετρα μακριά ένας προβολέας που κατευθύνεται στον ουρανό, το αποτέλεσμα που έχει αυτό το είδος φωτισμού στην φωτορρύπανση αλλάζει την ποιότητα και το ρυθμό της ζωής όλων των οργανισμών στο οικοσύστημα μιας μεγαλούπολης. 

Πού συναντάμε τη φωτορρύπανση;          

 Παρατηρήστε μια νυχτερινή φωτογραφία που απεικονίζει τον ουρανό της πόλης: οι φωτεινές ακτίνες που εκπέμπονται από τους προβολείς, διαθλώνται μέσα από τον αέρα, ειδικά σε βραδιές που η υγρασία είναι αυξημένη και τα σωματίδια νερού στον αέρα περισσότερο πυκνά, δημιουργώντας μια φωτεινή «κουβέρτα» στον κατά τα άλλα σκοτεινό ουρανό. Ή δοκιμάστε να οδηγήσετε ένα αυτοκίνητο σε έναν σκοτεινό δρόμο, ενώ οι οδηγοί από το άλλο ρεύμα κυκλοφορίας έχουν αναμμένους τους προβολείς του αυτοκινήτου τους: ο έντονος φωτισμός από αυτούς τους προβολείς αναγκάζει τις κόρες των ματιών να συσταλθούν για να προστατέψουν το μάτι κι έτσι λιγότερη φωτεινή ακτινοβολία από την περιφερειακή όραση γίνεται αισθητή, κάνοντας τον οδηγό να μη μπορεί να αντιληφθεί όσα μπορεί να γίνονται στην άκρη του δρόμου. Κοιτάζοντας λίγο και την αισθητική πλευρά του προβλήματος, όλοι έχουμε θαυμάσει την εικόνα του ουρανού τη νύχτα όταν βρισκόμαστε σε διακοπές σε κάποιο ήσυχο μέρος: τα αστέρια είναι περισσότερο ορατά, αφού έχουν να «συναγωνιστούν» πολύ λιγότερη φωτεινή ακτινοβολία από την ανθρώπινη δραστηριότητα, από όση συναντάμε σε μια πολυσύχναστη πόλη. Η διαφορά είναι ορατή ακόμα και με γυμνό μάτι – φανταστείτε τη σύγκριση αν χρησιμοποιούμε ένα τηλεσκόπιο!

Ηλεκτρικοί "διάλογοι" εντόμων και φυτών

 Τα έντομα, που επικονιάζουν τα φυτά, όπως οι μέλισσες, έχουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται και να ξεχωρίζουν τα αόρατα ηλεκτρικά σήματα, που εκπέμπουν τα λουλούδια, ώστε να «διαφημίζουν» το νέκταρ τους, όπως ανακάλυψαν Βρετανοί επιστήμονες. Δεν αρκούνται, δηλαδή, στα ευωδιαστά λουλούδια και τα φανταχτερά σχήματα, αλλά επιπλέον δημιουργούν ηλεκτρικά πεδία γύρω τους, ως μεθόδους επικοινωνίας με τα έντομα, προκειμένου να διευκολύνουν τη διαδικασία της επικονίασης.

 Αν επιβεβαιωθεί ότι όντως οι μέλισσες έχουν μια «έκτη» ηλεκτρική αίσθηση, θα είναι το πρώτο ιπτάμενο ζώο, που ανακαλύπτεται να διαθέτει τέτοια ικανότητα (ορισμένα ψάρια και αμφίβια διαθέτουν την ικανότητα να ανιχνεύουν ηλεκτρικά πεδία στο περιβάλλον τους).

Τι είναι η μυωπία; Τι συμβαίνει στο μάτι;

Γιατί έχουμε μυωπία; Τι γίνεται στο μάτι μας και δημιουργείται αυτό το φαινόμενο; Τι συμβαίνει ακριβώς στην κόρη και στον αμφιβληστροειδή χιτώνα;

Ας δούμε πρώτα περιληπτικά πως το μάτι μας λαμβάνει τις εικόνες που βλέπουμε μέσω του φωτός. 

 Φανταστείτε το μάτι μας σαν μια φωτογραφική μηχανή. Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας είναι το φιλμ της κάμερας (όπου αποτυπώνεται η εικόνα που "βλέπει" ο φακός).

Τα ...παράξενα του οργανισμού μας

 Γιατί το παγωτό μας προκαλεί πονοκεφάλους; Γιατί χασμουριόμαστε; Πού οφείλεται ο λόξυγγας; Και τι ακριβώς συμβαίνει όταν χασμουριόμαστε και τα αυτιά μας κάνουν «κλακ»; Όλες οι παράξενες, και συνήθως ακίνδυνες, συμπεριφορές του σώματός μας, εξηγούνται.

Απολαμβάνετε το παγωτό σας μια μέρα με καύσωνα και ξαφνικά σας πιάνει πονοκέφαλος. Ανεβαίνετε σε μεγάλο υψόμετρο και ακούτε ένα χαρακτηριστικό «κλακ» στα αυτιά σας. Ξυπνάτε από όνειρο και συνειδητοποιείτε ότι δεν μπορείτε να κουνήσετε το πόδι σας. Οι παράξενες συμπεριφορές του σώματός μας μπορεί να μοιάζουν ανησυχητικές, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις είναι εντελώς ακίνδυνες. Ιδού τι συμβαίνει όταν μας πιάνει λόξυγκας, ή όταν πετάει το μάτι, και πότε πρέπει να ανησυχήσετε.

Μια βροχή από βακτήρια

Ο παγετός είναι ο πιο επικίνδυνος εχθρός των φυτών

 Οι παλιοί συνήθιζαν να λένε: "Άντε να ρίξει καμιά βροχούλα, να ξεπλυθούν όλα". Και συνηθιζόταν το νερό να συνδέεται με την κάθαρση: εξωτερική ή εσωτερική. Δείτε για παράδειγμα το συμβολισμό του βαπτίσματος στις διάφορες θρησκείες. Πώς θα σας φαινόταν όμως αν μαθαίνατε ότι οι στάλες της βροχής ή οι χιονονιφάδες περιέχουν εκατομμύρια βακτήρια, τα οποία δεν είναι απλοί θεατές αλλά συμμετέχουν στο μηχανισμό δημιουργίας τόσο της χιονονιφάδας όσο και του σύννεφου στον ουρανό;

 Ξανασκεφτείτε το λοιπόν, την επόμενη φορά που θα θελήσετε να παίξετε με το χιόνι ή να περπατήσετε στη βροχή, αφού μια νέα μελέτη από το University of Louisiana υποστηρίζει ότι στη δημιουργία του πάγου που προηγείται της βροχής και του χιονιού συμμετέχουν βακτήρια που βρίσκονται στα σύννεφα. Οι μικροοργανισμοί αυτοί, με πρωταγωνιστή το είδος Pseudomonas syringae, έχουν ως κοινό μια συγκεκριμένη πρωτεϊνική δομή, που αποτελεί υπόστρωμα για τα μόρια νερού που βρίσκονται στο χώρο. Μόλις αυτά έρθουν σε επαφή με το βακτήριο και μεταξύ τους δημιουργούν κρυστάλλους, οι οποίοι επιστρέφουν στη Γη. Η παρουσία των συγκεκριμένων βακτηρίων επιτρέπει τη δημιουργία πάγου σε πολύ θερμότερες συνθήκες (ακόμα και στους -1.8oC) από αυτές που απαιτούνται για την ψύξη των υδρατμών (περίπου -35oC). Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται βιολογική παγοπυρήνωση και είναι γνωστό ότι σε αυτό οφείλεται η ευπάθεια των φυτών στον παγετό, αφού ο παγετός προκαλεί ζημιά στον επιθηλιακό ιστό των φυτών και επιτρέπει στα βακτήρια να φτάσουν στις θρεπτικές ουσίες που βρίσκονται κάτω από αυτόν και να τραφούν από αυτές.

Οι παράγοντες που ρυθμίζουν την πείνα

Τι, άραγε, εξηγεί την αύξηση και τη μείωση της πείνας; Έπειτα από δεκαετίες ερευνών οι επιστήμονες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι... η πείνα ρυθμίζεται, εν μέρει, από σωματικούς και εγκεφαλικούς παράγοντες. Έχει ενδιαφέρον, μάλιστα, το πόσα πολλά όργανα του σώματος ευθύνονται τόσο για τις επιδρομές μας στο ψυγείο όσο και για τη διακοπή της όρεξής μας. Πάρτε μια γεύση:

Οι υποδοχείς της γεύσης στο στόμα 

 Διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην πείνα, στέλνοντας αισθήσεις γεύσης στον εγκέφαλο, πληροφορώντας τον για το θρεπτικό περιεχόμενο της τροφής που γευτήκαμε.

Ο εγκέφαλος 

 Επιλέγει τις γεύσεις των φαγητών που περιέχουν θρεπτικές ουσίες που ίσως μας λείπουν. Αν μας λείπει πρωτεΐνη, επιθυμούμε πολύ μια μπριζόλα. Αν μας λείπει σάκχαρο, μπορεί να ανακαλύψουμε ότι επιθυμούμε πολύ αμυλούχα φαγητά όπως το ψωμί.

Ανακύκλωση