Το δάσος ο άγνωστος ευεργέτης

Το δάσος και ο ατμοσφαιρικός αέρας  Το δάσος παράγει το απαραίτητο για τη ζωή μας οξυγόνο και δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τα δάση σαν γιγάντια εργοστάσια παραγωγής οξυγόνου αφού παράγουν οξυγόνο 10 φορές περισσότερο από κάθε άλλο χερσαίο οικοσύστημα και συμβάλλουν αποφασιστικά στη διατήρηση του κύκλου του οξυγόνου στον πλανήτη.  Θεωρείται ότι δέκα στρέμματα δάσους παράγουν 12 έως 20 τόνους οξυγόνου το χρόνο.  Η ευεργετική επίδραση του δάσους δεν περιορίζεται μόνο στην παραγωγή οξυγόνου, αλλά και στην απορρόφηση διάφορων αέριων ρυπαντών που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα, όπως διοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου, οξείδια του αζώτου κ.λπ. Ένα στρέμμα δάσους σε ένα χρόνο δεσμεύει από την ατμόσφαιρα περίπου 400 κιλά διοξείδιο του άνθρακα και το μετατρέπει σε 400 περίπου κιλά οξυγόνο.  Παράλληλα το δάσος λειτουργεί σαν τεράστιο φίλτρο, αφού συγκρατεί αέριους ρυπαντές (αιωρούμενα στερεά με σωματιδιακή μορφή), που επικάθονται στα φύλλα ή στα κλαδιά και προέρχονται από τη βιομηχανία, τα μέσα συγκοινωνίας κι από άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες.  Ένα στρέμμα δάσους οξιάς συγκρατεί 6.400 κιλά σκόνης, ενώ αντίστοιχη έκταση με πεύκα συγκρατεί 3.200 κιλά σκόνης. Βεβαίως δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι το δάσος μπορεί απεριόριστα να συγκρατεί ρύπους.  Επίσης το δάσος προστατεύει και από την ηχορύπανση. Έχει παρατηρηθεί ότι η παρεμβολή δασικής έκτασης κοντά σε πηγές θορύβου μειώνει την ένταση του θορύβου. Το δάσος και το νερό  Το δάσος είναι ο βασικότερος ρυθμιστής του υδρολογικού κύκλου, γιατί επηρεάζει την πτώση, την εξάτμιση, τη διήθηση των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων καθώς και την επιφανειακή απορροή.  Οι βροχές (ανάλογα και με το ανάγλυφο του εδάφους) αυξάνονται από τα δάση μέχρι 6%, ενώ η βροχομίχλη μπορεί να ξεπεράσει και το συνολικό ετήσιο ύψος βροχής.  Το δάσος συγκρατεί το νερό της βροχής, μειώνει την ένταση πτώσης του νερού στο έδαφος και έτσι ελαχιστοποιούνται τα φαινόμενα διάβρωσης. Έχει παρατηρηθεί ότι το δάσος συγκρατεί το 95% της βροχής και επιτρέπει μόνο στο 5% να κυλήσει στο έδαφος. Το αντίθετο συμβαίνει σε περίπτωση αποψίλωσης μιας δασικής έκτασης. Οι φωτιές, οι εκχερσώσεις, οι οικοπεδοποιήσεις των δασών έχουν σαν αποτέλεσμα να μην συγκρατείται το νερό της βροχής από το έδαφος κι έτσι αυξάνεται η επιφανειακή απορροή και δημιουργούνται πλημμύρες. Στη χώρα μας, όπως και σε άλλες χώρες, νωπές είναι οι εικόνες πλημμυρισμένων αστικών εκτάσεων εξαιτίας της αποψίλωσης ή οικοπεδοποίησης των περιαστικών δασών.  Το δάσος συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των υπόγειων νερών τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, αφού με τη βοήθεια της βλάστησης η μεγαλύτερη ποσότητα βροχής απορροφάται από το έδαφος και διηθείται με φυσικό τρόπο. Το δάσος και το έδαφος  Το δάσος βοηθά στη δημιουργία εδάφους χωρίς να το εξαντλεί, αλλά και το έδαφος συμβάλλει καθοριστικά στην ύπαρξη του δάσους παρέχοντας νερό και θρεπτικά συστατικά. Στο έδαφος έχει την κατοικία του πολύ μεγάλος αριθμός ζώων και μικροοργανισμών που παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στις διεργασίες (αποικοδόμηση - ανάμιξη οργανικών και ανόργανων συστατικών) που συμβαίνουν σε αυτό. Καθώς τα νεκρά οργανικά υλικά (φύλλα, κλαδιά) πέφτουν στο έδαφος, αυξάνουν τον όγκο του και με τη βοήθεια των αποικοδομητών δημιουργείται ο χούμος.  Έτσι πολλά από τα θρεπτικά συστατικά που είχαν προσλάβει τα δασικά φυτά με το ριζικό τους σύστημα, επιστρέφουν σ' αυτό (ανακύκλωση θρεπτικών). Για παράδειγμα σε δάσος πλατύφυλλων δέντρων από τα φύλλα που πέφτουν ενισχύεται το έδαφος με 250-450 κιλά ξερή οργανική ουσία σε κάθε στρέμμα το χρόνο.  Τα μεγαλύτερα ζώα στο έδαφος (σκουλήκια, μυρμήγκια κ.ά.) ανακατεύουν το χούμο με το χώμα (ανάμιξη οργανικών και ανόργανων συστατικών) βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα του εδάφους.  Ακόμη τα ζώα μεταφέρουν ανόργανα θρεπτικά συστατικά από τα κατώτερα στρώματα του εδάφους στην ενεργό περιοχή των ριζών συντελώντας στην διατήρηση και ανάπτυξη του δάσους. Δάσος και βιοποικιλότητα  Το δάσος εξασφαλίζει κατάλληλες συνθήκες για την προστασία, διατροφή και διατήρηση πολλών ζωικών οργανισμών και δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τη διατήρηση διαφόρων φυτικών ειδών.  Είναι προφανές ότι τα είδη των ζώων που υπάρχουν στις διάφορες δασικές εκτάσεις έχουν άμεση σχέση με τη δομή και τη σύνθεση του δάσους. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι τα τροπικά βροχερά δάση έχουν τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα ανά τετραγωνικό μέτρο από οποιοδήποτε άλλο σύστημα σε όλο τον πλανήτη.  Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε ότι τα δάση εξαιτίας της βιοποικιλότητας που περικλείουν είναι φυσική τράπεζα γονιδίων φυτών και ζώων, μέσα στην οποία κρύβεται ένα αστείρευτο απόθεμα γνώσεων που αφορούν την ιατρική, τη γεωργία, τη βιομηχανία και τη γενετική μηχανική και οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην παραγωγή νέων ειδών τροφίμων, φαρμάκων και βιομηχανικών προϊόντων. Δάσος και κλίμα  Η ύπαρξη δασικών εκτάσεων επηρεάζει το κλίμα και το μικροκλίμα, γιατί αμβλύνει τις ακραίες θερμοκρασίες μειώνοντας τις μεγάλες και αυξάνοντας τις μικρές μέχρι και 50 C. Αυτό συμβαίνει γιατί το δάσος με την κομοστέγη του αφενός εμποδίζει την διαφυγή της γήινης ακτινοβολίας και αφετέρου συγκρατεί μέρος της ηλιακής, αλλά και με τη λειτουργία της διαπνοής το δάσος απορροφά θερμότητα από το περιβάλλον, προκειμένου να εξατμιστεί το νερό από τα φύλλα.   Τα δασικά δέντρα ακόμη ελαττώνουν την ταχύτητα των ανέμων και γι' αυτό συχνά χρησιμοποιούνται σαν αντιανεμικός φράκτης. Το δάσος πηγή πρώτων υλών  Το δάσος είναι ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος με τεράστια οικονομική σημασία. Παράγει πολύτιμα προϊόντα με σημαντικότερο από αυτά το ξύλο, το οποίο χρησιμοποιείται στην οικοδομική, τη ναυπηγική, την κατασκευή επίπλων, εργαλείων, παιχνιδιών κ.λπ. Ξύλο κατώτερης ποιότητας χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη, αλλά και στην παραγωγή χαρτοπολτού για την κατασκευή χαρτιού και χαρτονιού. Επίσης ξύλο κατώτερης ποιότητας χρησιμοποιείται στην κατασκευή μοριοπλακών, δηλαδή τεχνητών σανίδων που με διάφορες παραλλαγές έχουν αντικαταστήσει το ξύλο καλής ποιότητας, που έτσι χρησιμοποιείται για άλλους σκοπούς. Το ξύλο αποτελεί σήμερα την πρώτη ύλη για 175 τουλάχιστον βιομηχανικά χημικά προϊόντα. Η απόσταξη του δίνει μεγάλο αριθμό προϊόντων όπως η μεθανόλη, η ακετόνη κ.α.που είναι απαραίτητα για την παρασκευή των χρωμάτων.  Από το ξύλο παράγεται επίσης τεχνητό μετάξι, το γνωστό ρεγιόν, το οποίο χρησιμοποιείται για ρούχα, διαφανή φύλλα (σελοφάν) κ.ά. Τα πεύκα της χαμηλής ζώνης δίνουν τη ρητίνη, από την οποία το κολοφώνιο και το τερεβινθέλαιο (νέφτι) χρησιμοποιούνται για πολλές χρήσεις όπως παρασκευή εκρηκτικών υλών, βερνικιών, μελάνης τυπογραφείου, συνθετικών ελαστικών, εντομοκτόνων κ.λπ. Υπάρχουν όμως και άλλα προϊόντα του δάσους που εκμεταλλεύεται ο άνθρωπος όπως είναι οι καρποί, φυτά με θεραπευτικές ιδιότητες (τίλιο, φλαμούρι), αρωματικά φυτά (ρίγανη, σαλέπι, θυμάρι), μελισσοτροφικά φυτά που είναι απαραίτητα για την παραγωγή μελιού, διάφορα εκκρίματα (μαστίχα Χίου κ.α.). Αξίζει να σημειωθεί ότι το 40% περίπου των φαρμάκων έχει ως βάση του τα φυτά των δασών.  Σπουδαίος είναι και ο κοινωνικός ρόλος του δάσους. Προσφέρει ευκαιρίες εργασίας σε πολλές επαγγελματικές ομάδες, από τον ξυλοκόπο, το δασοφύλακα, το ρητινοσυλλέκτη ως τον εργάτη στα εργοστάσια επεξεργασίας των προϊόντων του δάσους. Δάσος και αναψυχή  Το δάσος προσφέρει στον άνθρωπο, ιδιαίτερα της πόλης, έναν μοναδικό χώρο αναψυχής και αγαλλίασης. Είναι ο τόπος που δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να ξεφύγει από το σύγχρονο τρόπο ζωής που τον καταπιέζει, να ξεκουραστεί και να ηρεμήσει. Ο καθαρός αέρας του δάσους, η ομορφιά και η ηρεμία που βρίσκει κανείς μέσα σ' αυτό είναι ο αντίποδας στα καυσαέρια, στο θόρυβο και το άγχος της πόλης. Το δάσος προσφέρεται και ως χώρος εφαρμογής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Η άμεση επαφή των μαθητών με τη ζωή στο δάσος τους βοηθά να αναπτύξουν υπεύθυνες στάσεις και συμπεριφορές απέναντι στο περιβάλλον. (πηγή http://kpe-kastor.kas.sch.gr)