Αλληλόμορφα γονίδια

 Το γονίδιο είναι τμήμα του DNA και αποτελεί τη βασική φυσική μονάδα κληρονομικότητας στους ζωντανούς οργανισμούς, το οποίο περιέχει κωδικοποιημένη μια βιολογική πληροφορία, την οποία μεταβιβάζει από το κύτταρο στα θυγατρικά του και κατ΄ επέκταση από τη μια γενιά στην άλλη.

 Τα γονίδια ελέγχουν τη δομή όλων των πρωτεϊνών ενός οργανισμού καθώς και των ενζύμων τα οποία καταλύουν κάθε βιοχημική αντίδραση. Η παρουσία μιας πρωτεΐνης σχετίζεται έμμεσα ή άμεσα με κάποιο κληρονομικό γνώρισμα.

 Κάθε γονίδιο, που ελέγχει μια ιδιότητα, καταλαμβάνει μιά συγκεκριμένη θέση πάνω στο χρωμόσωμα που λέγεται γονιδιακή θέση. Τα ομόλογα χρωμοσώματα φέρουν στις αντίστοιχες γονιδιακές θέσεις πληροφορία για τα ίδια γενετικά χαρακτηριστικά. Έτσι, για παράδειγμα, σε αντίστοιχες θέσεις ενός ζευγαριού ομολόγων χρωμοσωμάτων μπορεί να βρίσκονται τα γονίδια που καθορίζουν τη δομή της αιμοσφαιρίνης. Μπορεί, βέβαια, στο ένα χρωμόσωμα να καθορίζεται η δομή της φυσιολογικής αιμοσφαιρίνης ενώ στο άλλο η δομή μιάς παθολογικής αιμοσφαιρίνης.

 Γονίδια που ελέγχουν τις παραλλαγές ενός χαρακτηριστικού και καταλαμβάνουν αντίστοιχες γονιδιακές θέσεις στα ομόλογα χρωμοσώματα, ονομάζονται αλληλόμορφα γονίδια.

 Άρα οι διπλοειδείς οργανισμοί διαθέτουν δύο αλληλόμορφα για κάθε χαρακτηριστικό. Ένα άτομο μπορεί να φέρει δύο ίδια ή διαφορετικά αλληλόμορφα για ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό.

Όταν τα αλληλόμορφα είναι ίδια, το άτομο που τα φέρει είναι ομόζυγο για το χαρακτηριστικό αυτό. Όταν τα αλληλόμορφα διαφέρουν, το άτομο είναι ετερόζυγο για το χαρακτηριστικό αυτό.

 Το αλληλόμορφο του οποίου η δράση εκδηλώνεται στην ετερόζυγη κατάσταση ονομάζεται επικρατές και συμβολίζεται με κεφαλαίο γράμμα. Το αλληλόμορφο του οποίου η δράση δεν εκδηλώνεται στην ετερόζυγη κατάσταση ονομάζεται υπολειπόμενο και συμβολίζεται με μικρό γράμμα.

 Ας δούμε ένα παράδειγμα. Έστω το αλληλόμορφο που ευθύνεται για τους ελεύθερους λοβούς των αυτιών. Αυτό είναι επικρατές και συμβολίζεται με Ε. Αυτό που ευθύνεται για τους κολλημένους λοβούς είναι υπολειπόμενο και συμβολίζεται με ε. Υπάρχουν οι εξής περιπτώσεις:

Αλληλόμορφα γονίδια                       Χαρακτηρισμός                         Έκφραση χαρακτηριστικού
           ΕΕ                                                ομόζυγο άτομο                                  ελεύθεροι λοβοί
           εε                                                  ομόζυγο άτομο                                  κολλημένοι λοβοί
           Εε                                                ετερόζυγο άτομο                                 ελεύθεροι λοβοί

 Προσέξτε την τρίτη περίπτωση του ετερόζυγου ατόμου. Ενώ το άτομο φέρει και το γονίδιο για ελεύθερους λοβούς και το γονίδιο για κολλημένους λοβούς ωστόσο οι λοβοί του εμφανίζονται ελεύθεροι. Αυτό γιατί το γονίδιο Ε είναι επικρατές και το χαρακτηριστικό του (ελεύθεροι λοβοί) υπερισχύει έναντι του χαρακτηριστικού που ορίζει το υπολειπόμενο ε (κολλημένοι λοβοί). Για να εμφανίσει ένας οργανισμός το χαρακτηριστικό που ορίζει το υπολειπόμενο γονίδιο, πρέπει ο οργανισμός να είναι ομόζυγος ως προς το υπολειπόμενο αυτό γονίδιο.

(πηγή http://www.propagator.gr)